Araçlardaki Motor Çeşitleri Nelerdir?
Arabalarda kullanılan motor çeşitleri neler? Kaç tip araç motoru var? Bu ve daha pek çok merak edilen sorunun cevabı yazımızda sizi bekliyor. Motor, araçlarda en önemli parçalardan bir tanesi. Aynı zamanda kullanılan motorların tasarımı, yaktığı yakıta göre ve yakıtın yakıldığı yere göre değişiklik gösteriyor. Otomotiv piyasasında oldukça fazla sayıda motor tipi bulunduğu için çeşitlerin sınıflandırılma kriterlerini bu yazıda netliğe kavuşturalım.
Motor Çeşitlerinin Sınıflandırması
Motor tipleri; yaktığı yakıta, ateşlemeye, yakıtın yandığı yere, zamanlama ve soğutma sistemine göre farklı sınıflara ayrılıyor. Bu sınıflandırmalar sayesinde hangi motor tipinin hangi araçta daha uygun olduğunu anlamak mümkün.
Yakıtın Yandığı Yere Göre Motorlar
İçten Yanmalı Motorlar: Bu motor tipi, ısı enerjisini mekanik enerjiye çevirerek çalışıyor. Ayrıca yakıt, motorun içinde yandığı için içten yanmalı motor olarak adlandırılıyor. Benzin, LPG ve motorin gibi yakıtlar bu tip motorlarda kullanılabiliyor. İçten yanmalı motorlar, genellikle otomobillerde en yaygın olarak kullanılan motor tipidir.
Dıştan Yanmalı Motorlar: Dıştan yanmalı motorların araba motor çeşitleri arasında bilinmiyor olması, aslında bu tip sistemlerin otomobillerde kullanılmamasından kaynaklanıyor. Daha çok gemi ve tren gibi ulaşım araçlarında tercih ediliyor. Daha az basınç üretmesinin yanında havaya da daha fazla oranda gaz yayıyor. Yakıt, motorun dışında yakıldığı için bu isimle anılıyor. Buhar türbinleri ve Stirling motoru da dıştan yanmalı motor sınıfında yer alıyor.
Yaktığı Yakıta Göre Motorlar
Benzinli Motor: Araç piyasasında görmeye en alışık olduğumuz tip, benzinli motorlar. İçten yanmalı motor çeşitlerinde karşımıza çıkan bu sistem, benzin-hava karışımının buji yardımıyla yanması ile çalışıyor. Motorda patlama gerçekleşiyor ve ortaya çıkan basınç, pistonlar yardımı ile hareket enerjisine dönüştürülüyor.
İlginizi çekebilir: Motor Bloğu Nedir ve Nasıl Çalışır?
Dizel Motor: Bir diğer içten yanmalı motor çeşidi olan dizel motor ise benzinli motorların aksine buji ile ateşleme gerçekleştirmiyor. Bunun yerine yakıt ve hava karışımını yakmak için sıkıştırma yapıyor. Yüksek basınca dayanabilecek şekilde üretilen dizel motorlar, benzinli motorlardan daha uzun ömürlü oluyor.
Elektrikli Motor: Son yıllarda popülerliği artan elektrikli motorlar, fosil yakıt kullanımına ihtiyaç duymuyor. Elektrik enerjisini kullanarak çalışan bu motorlar, çevre dostu olmaları ve düşük işletme maliyetleri ile öne çıkıyor. Elektrikli motorların yaygınlaşması, otomotiv sektöründe büyük bir dönüşüme yol açıyor.
Zamanlama Sistemine Göre Motorlar
İki Zamanlı Motorlar: Motorların içerisinde yer alan silindirlerin bir güç vuruşunda iki kere hareket etmesine iki zamanlı motor deniyor. İlk harekette emme ve sıkıştırma gerçekleşirken ikinci harekette yanma meydana geliyor. Zamanlamaya bağlı çeşitler arasında daha fazla yakıt tüketimini de iki zamanlı motorlar gerçekleştiriyor.
Dört Zamanlı Motorlar: Silindirlerin bir güç vuruşunda iki yukarı ve iki aşağı olmak üzere dört kere hareket etmesi sebebiyle bu tür motorlara dört zamanlı motor deniyor. Genel olarak araçlarda dört zamanlı motor tercih ediliyor. Dört zamanlı motorlar, daha verimli ve ekonomik olmaları nedeniyle yaygın olarak kullanılıyor.
Soğutma Sistemine Göre Motorlar
Su Soğutmalı Motor: Motor çalışırken yüksek miktarda ısı ortaya çıkıyor. Bu sıcaklık seviyesinin uzun süre devam etmesi, motor parçalarına kalıcı hasar verebileceği için tasarımlara soğutma sistemleri de mutlaka dahil ediliyor. Su soğutmalı motor tiplerinde, antifriz adı verilen özel bir sıvı kullanılıyor. Sıvıyla birlikte motor içerisinde yapılan su sirkülasyonu sayesinde motor yağı ve parçalarının zarar görmesi engelleniyor.
Hava Soğutmalı Motor: Aşırı sıcaklığı düşürmek için atmosferik basınçtan yararlanılan motor tipine hava soğutmalı motor adı veriliyor. Soğuk havalarda, su soğutmalı sisteme göre daha başarılı performans sunan bu çeşit, hava dolaşımıyla motoru soğutuyor. Hava soğutmalı motorlar, genellikle motosikletlerde ve bazı hafif araçlarda kullanılıyor.
Ateşlemeye Göre Motor Tipleri
Buji ile Ateşleme: Genellikle benzinli motorlarda kullanılıyor. Buji ile ateşleme sistemini uygulayan motorlarda, yakıt ve havanın hava karışımının yanması için buji görev alıyor.
Sıkıştırma ile Ateşleme: Dizel motorlarda olduğu gibi sıkıştırma sistemi de bu tür yakıt kullanan motorlarda tercih ediliyor. Ateşleme işlemini gerçekleştirmek için bir buji bulunmuyor ve sıkıştırma hareketiyle ortaya çıkan yüksek basınçlı havanın mevcut ısısı kullanılıyor.
Silindirlerin Yerleşimine Göre Motor Tipleri
Sıralı Motorlar: Araçlarda kullanılan en yaygın motor çeşidi sıralı tasarımlar. Düz motor olarak da bilinen bu tip, kullanılan tüm silindirlerin tek bir sıra üzerinde dizilmesi ile oluşuyor. Ekonomik araçlarda tercih edilen sıralı motorlar, çoğunlukla 2-4 silindirli modellerde karşımıza çıkıyor.
V Tipi Motorlar: Silindirlerin sıralanışı bakımından bir V harfini andırdığı için bu şekilde adlandırılıyor. V tipi motorlar, birbirine ortalama 60 derecelik açıyla diziliyor. Silindir sayısı arttıkça kaput içerisindeki alanı verimli kullanmak zorlaştığı için V tasarımı ön plana çıkıyor.
Boxer Motorlar: Tasarım bakımından çok daha derli toplu bir görünüme sahip olan boxer motorlar, dengeli yapısıyla dikkat çekiyor. Türkçeye boksör olarak geçen model adı, yere paralel dizilen ve birbirine doğru hareket eden pistonlardan geliyor. Krank milinin iki yanına sıralanan silindirler, tek bir düzlemde çalışıyor.
Wankel Motor: Nadir karşılaşılan çeşitlerden olan Wankel motorlar, aynı zamanda Rotary motor şeklinde de biliniyor. Çalışma prensibi olarak standart silindirli modellerden farklılaşan tasarımda üçgen benzeri bir döner piston bulunuyor. Elip şeklindeki motor bloğu içerisinde dönme hareketi gerçekleştirerek çalışan Wankel motor, yüksek devirlere kolayca çıkabiliyor.
W Tipi Motorlar: Piston sayısının arttığı W tipi motorlar, yan yana eklenmiş iki adet V motordan oluşuyor. Genellikle özel üretilen araçlarda görülen W motorlar; motosiklet, otomobil ve hatta uçaklarda kullanılıyor.
Silindir Sayısına Göre Motor Tipleri
2 Silindirli Motorlar: Silindirli motorlarda, kullanılan silindirin sayısı da araba motorlarının sınıflandırmasında büyük öneme sahip. En temel çeşitlerden olan iki silindirli motorlar, genellikle daha küçük ulaşım araçlarında karşımıza çıkıyor. Motosikletlerde yaygın olarak tercih edilen iki silindirliler, otomobil ve diğer araçlarda da zaman zaman kullanılıyor.
3 Silindirli Motorlar: Hem motosikletlerde hem de otomobillerde kullanılan üç silindirli motor çeşitlerinde, pistonlar bağımsız olarak hareket ediyor. Küçük bir yapıya sahip olan bu tür motorlar sürekli ateşleme de yapmıyor. Bu nedenle motordaki patlama anında yaşanan gecikmeler sebebiyle, rölanti benzeri bir titreme hissedilebiliyor. Hafif ve kompakt yapıdaki üç silindirli motor tasarımları, turbo ile desteklenerek avantajlı hale getirilebiliyor.
4 Silindirli Motorlar: Dört adet silindirin aynı hizada sıralanarak çalıştığı bir içten yanmalı motor tipi. Oldukça popüler olan bu çeşit, basit bir mekaniğe ve ideal bir dengeye sahip diyebiliriz. Motor hacmi büyüdükçe aracın performansında da paralel olarak artış görünüyor. Dört silindirli motor çeşitlerinin hemen hemen hepsi, avantajları sebebiyle sıralı silindir şeklinde tasarlanıyor.
5 Silindirli Motorlar: Silindirli motor çeşitleri arasında en az duyduğunuz tip beş silindirliler olabilir. Bunun sebebi son derece az kullanılan bir motor olması. Bu sınıftaki motorları kullanan en ünlü arabalar arasında; Audi Quattro, Audi RS2 Avant, Volvo 850 R, Volvo S60 R ve Ford Focus RS modelleri yer alıyor. Nadiren de olsa bazı otomobillerde beş silindirli motora rastlayabilirsiniz.
6 Silindirli Motorlar: Altı silindirli motorlarda genellikle V tipi veya sıralı motor tasarımları kullanılıyor. Yüksek performans gerektiren araçlarda karşımıza çıkan bu tip, pürüzsüz bir motor torkuna sahip. Aynı zamanda denge bakımından da oldukça verimli olan altı silindirliler, fiyat bakımından da avantajlı.
8 Silindirli Motorlar: Otomobil motor çeşitlerinden biri de sekiz silindirli motorlardır. Yüksek performans ve güce ihtiyaç duyulan spor otomobillerde kullanılan V8 motorlar, genellikle V şeklinde dizilir.
12 Silindirli Motorlar: Lüks ve performans araçlarında tercih edilen on iki silindirli motorlar, motorların yerleşimine göre V12 Biturbo şeklinde de görülebiliyor. Yüksek silindir sayısı ile son derece güçlü bir performansa sahip olan bu tip, genellikle özel üretim araçlarda yer alıyor.
16 Silindirli Motorlar: Performans arayışında sınır tanımayan araç sahipleri için ideal olan bu çeşit, Veyron ve Chiron gibi üst segment otomobillerde kullanılıyor. Yalnızca otomobil değil uçak teknolojisinde de yer alan 16 silindirli motor, dünyanın en güçlü motorları arasında bulunuyor.
Sonuç olarak, Motor çeşitleri ve sınıflandırmaları, otomotiv dünyasında oldukça geniş bir yelpazeye sahip. Her bir motor tipi, farklı ihtiyaçlara ve performans gereksinimlerine göre tasarlanmıştır. İçten yanmalı motorlardan elektrikli motorlara kadar, otomotiv teknolojisi sürekli olarak gelişmeye devam ediyor. Bu rehber, araç motorları hakkında daha kapsamlı bir bilgi sunarak, hangi motor tipinin hangi araçta daha uygun olduğunu anlamanıza yardımcı olacaktır.